Tekst źródłowy strony Bona Sforza d’Aragona

{{Infobox-zdjecie
| image = http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d5/Kr%C3%B3lowa_Bona_%28drzeworyt%29.jpg
| zrodlo = http://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Kr%C3%B3lowa_Bona_(drzeworyt).jpg
| dane = Bona Sforza d’Aragona
| data = 2.02.1494, godz. 13:30
| miejsce = Vigevano (45°19′N 8°52′E)
| strefa = GMT+0:35
| slonce = 23° Wodnika
| ksiezyc = 7° Koziorożca
| asc = 9° Raka
}}
[[Plik:Bona-Sforza-horoskop.png|thumb|340px|center|Horoskop królowej Bony]]

== Biografia ==
Pełna tytulatura królowej: ''Bona Dei gratia regina Poloniae, magna dux Lithuaniae, Barique princeps Rossani, Russiae, Prussiae, Masoviae etc. domina.'' (Bona, z Bożej łaski królowa Polski, wielka księżna Litwy, księżna Bari i Rossano, pani Rusi, Prus, Mazowsza itd.). 

Pochodziła z możnego włoskiego rodu książąt Mediolanu – Sforzów. Była córką Giana Galeazza Sforzy i Izabeli Aragońskiej. Dzięki wsparciu Habsburgów udało się doprowadzić do jej małżeństwa z owdowiałym królem polskim [[Zygmunt I Stary|Zygmuntem Starym]]. Niemal od początku swego pobytu w Polsce królowa Bona starała się zdobyć silną pozycję polityczną. Zaczęła tworzyć własne stronnictwo i jednocześnie korzystała z wpływu, jaki miała na króla. Udało jej się również uzyskać od papieża Leona X prawo do decydowania o obsadzie piętnastu beneficjów kościelnych o bardzo dużym znaczeniu.



''W 1519 urodziła się pierwsza córka Izabela. W 1520 urodził się oczekiwany z utęsknieniem spadkobierca [[Zygmunt II August|Zygmunt August]]. Cała Europa wiwatowała, papież słał gratulacje, od Preszburgu po Neapol fetowano. W dwa lata później urodziła się Zofia, w następnym roku [[Anna Jagiellonka (1523)|Anna]]. W 1524 zmarła księżna Izabela Aragońska, królowa w spadku po swej matce odziedziczyła jej dobra we Włoszech, księstwa Bari i Rossano, którymi zaczęła zarządzać poprzez swych pełnomocników. W 1526 urodziła się kolejna córka Katarzyna. W 1527 będąc w piątym miesiącu ciąży, królowa podczas polowania urodziła przedwcześnie Olbrachta, który zmarł jeszcze tego samego dnia.. Ciężko chorowała, i nie zaszła już nigdy więcej w ciążę.'' [http://historia_kobiet.w.interia.pl/teksty/bona.htm HISTORIA KOBIET interia.pl].


W polityce zagranicznej była zażartą przeciwniczką Habsburgów i zwolenniczką zacieśnienia sojuszu z Francją. Na Węgrzech, w czasie wojen, które miały miejsce po bitwie pod Mohaczem (1526), poparła – przeciwko Habsburgom – Jana Zapolyę, za którego wydała swą najstarszą córkę Izabelę. Bona starała się także o utrzymywanie dobrych stosunków z Portą Osmańską i kontaktowała się z Roksolaną, najważniejszą żoną Sulejmana Wspaniałego. W 1544 [[Zygmunt II August]] objął samodzielną władzę na Litwie i w związku z tym tam się przeniósł. Było to przyczyną znacznego osłabienia władzy królowej, która nie chciała jego wyjazdu. Ten konflikt interesów, a następnie sprawa związku Zygmunta Augusta z Barbarą Radziwiłłówną, doprowadziły ostatecznie, po śmierci króla Zygmunta Starego, do przeniesienia się Bony wraz z córkami na Mazowsze. Przebywała tam 8 lat. Gdy zrozumiała, że porozumienie z synem nie będzie możliwe, zdecydowała się na wyjazd z Polski do Bari, co uczyniła w 1556 roku. Musiała przy tym, na żądanie szlachty, zrzec się wszystkich posiadanych w Polsce dóbr ziemskich. W rok po powrocie do księstwa Bari Bona Sforza została otruta przez swego zaufanego dworzanina Jana Wawrzyńca Pappacodę. Inicjatorami zabójstwa byli Habsburgowie.



Opinie współczesnych o królowej były podzielone. Jedni zwracali uwagę na jej zasługi, drudzy zarzucali jej intryganctwo, chciwość, przekupstwo, oskarżając ją nawet o trucicielstwo. Obdarzona była nieprzeciętną inteligencją, była dumna i bezwzględna wobec możnych, broniła biednych i słabych przed uciskiem. Była skryta, skłonna do obrażania się, łatwo ulegała chorobliwym wybuchom gniewu. W oczach nienawidzącej jej opozycji, w wyniku nieprzychylnej jej propagandy habsburskiej stała się symbolem zła, gubiącego Polskę.

''Bona wyjeżdżając z Polski zapomniała o swoich młodszych córkach, bo nigdy z nimi nie wiązała zbytnich ambicji i politycznych aspiracji. Była wspaniałą gospodynią, świetnie zarządzającą królewskimi miastami oraz wsiami, politycznie przewidziała zagrożenia dla Rzeczypospolitej na przyszłość (chodziło o Habsburgów oraz Hohenzollernów), lecz jako matka niezbyt się sprawdziła, skupiając nadmiernie uwagę na swoich dwóch najstarszych dzieciach, a zaniedbując resztę.'' [http://blogi.newsweek.pl/Tekst/historia/658523,krolowa-bona---matka-fatalna.html Królowa Bona – matka fatalna]


Z szerszą biografią można zapoznać się na [http://pl.wikipedia.org/wiki/Bona_Sforza Wikipedii]. Wykorzystano materiały: [http://historia_kobiet.w.interia.pl/teksty/bona.htm Bona Sfroza d'Aragona], [http://www.polityka.pl/historia/1512598,1,skarby-krolowej-bony.read Skarby królowej Bony] i [http://blogi.newsweek.pl/Tekst/historia/658523,krolowa-bona---matka-fatalna.html Królowa Bona – matka fatalna].

== Kluczowe wydarzenia ==
* 18 kwietnia 1518 - uroczystości zaślubin z [[Zygmunt I Stary|Zygmuntem Starym]] i koronacji Bony
* 1 sierpnia 1520 - urodziny przyszłego króla Polski, [[Zygmunt II August|Zygmunta II Augusta]]
* 1527 - w wyniku upadku z konia, królowa przedwcześnie urodziła (20 września 1527 w Niepołomicach) swego drugiego syna Olbrachta, który zmarł w dniu narodzin
* lipiec 1537 - tzw "wojna kokosza", rokosz szlachty polskiej, zawiązany w lipcu 1537 roku, w celu zahamowania dążeń Zygmunta Starego i królowej Bony. Był to pierwszy sejm rokoszowy szlachty polskiej [http://pl.wikipedia.org/wiki/Wojna_kokosza]. Królowi przedstawiono 36 postulatów związanych z ruchem egzekucyjnym, dotyczących m.in. poniechania skupu dóbr przez Bonę.
* 1 kwietnia 1548 - śmierć małżonka, Zygmunta I Starego
* 1 lutego 1556 - „o ósmej na półzegarzu, mszy śpiewanej wysłuchawszy, raczyła wyjechać”, raportował królowi pisarz skarbowy Rafał Wargowski. Żegnały ją zapłakane córki, ale tylko Izabela towarzyszyła matce poza Warszawę [http://www.polityka.pl/historia/1512598,1,skarby-krolowej-bony.read]
* 19 listopada 1557 - umiera, z powodu zatrucia przez swego zaufanego dworzanina Jana Wawrzyńca Pappacodę [http://pl.wikipedia.org/wiki/Gian_Lorenzo_Pappacoda]

== Ciekawostki ==
* Dzięki niej na polskie stoły trafiło wiele nieznanych wcześniej warzyw, tzw. włoszczyzna: pomidory, kalafior, karczochy, fasola szparagowa, brokuły, kapusta, marchew, sałata czy szpinak. Również dzięki niej w Polsce pojawiły się makarony włoskie i przyprawy korzenne, które królowa uwielbiała. Wraz z przybyciem Bony wzrosło też spożycie wina, które stopniowo wypierało miody pitne.


* W chwili ślubu z Zygmuntem Starym Bona miała 24 lata. Jej małżonek zaś 51. Para dochowała się sześciorga dzieci, z których ostatnie przedwcześnie zmarło.


* Bona Sforza była bohaterką 12 - odcinkowego serialu, w reżyserii Janusza Majewskiego, emitowanego przez Telewizję Polską od 24 grudnia 1980 do 24 maja 1981. Serial realizowany był między innymi na Wawelu, w Malborku i na Zamku w Lidzbarku Warmińskim. [http://pl.wikipedia.org/wiki/Kr%C3%B3lowa_Bona]


== Źródło horoskopu ==
Zygmunt Wdowiszewski, s.121, Genealogia Jagiellonów i Domu Wazów w Polsce, Wydawn. Avalon, 2005. 

"''Bona urodziła się w Vigevano 2 lutego 1494 roku o godz. 13 min 30., jak to przekazała własnoręczna zapiska w Modlitewniku''"


Godzina urodzenia jest również wymieniona w książce: Edward Rudzki: "Polskie królowe: Żony królów elekcyjnych", Instytut Prasy i Wydawnictw "Novum" 1990.

"''Syn Francesco urodził się 30 stycznia 1491 roku, a po nim ujrzały światło dzienne trzy córki, z których średnia. Bona przyszła na świat w Vigevano. 2 lutego 1494 roku o godzinie 13 minut 30, jak to później zapisała w swoim modlitewniku''".


Informację dostarczył [[Mirosław Czylek]]

[[Category:Obcokrajowcy]]
[[Category:Władcy Polski]]
[[Category:Długość życia: 60-70 lat]]
[[Category:Powód śmierci: morderstwo]]
[[Category:Liczba małżeństw: 1]]
[[Category:Liczba dzieci: 4 i więcej]]
[[Category:Księżyc na DSC]]
[[Category:Jowisz na IC]]
[[Category:Słońce 23° Wodnika]]
[[Category:Księżyc 7° Koziorożca]]
[[Category:Ascendent w Raku]]
[[Category:Władca ASC na wygnaniu]]
[[Category:Faza Księżyca: IV kwadra]]
[[Category:Aspekty: koniunkcja Merkury-Saturn]]
[[Category:Aspekty: koniunkcja Księżyc-Neptun]]
[[Category:Alfabetyczny zbiór danych]]