II Wojna Światowa
Spis treści
Opis
Druga wojna światowa była największym konfliktem zbrojnym w historii świata. Rozpoczęła się 1 września 1939 i trwała do 2 września 1945 roku (w Europie do 8 maja 1945), obejmując zasięgiem działań wojennych prawie całą Europę, wschodnią i południowo-wschodnią Azję, północną Afrykę, część Bliskiego Wschodu oraz wszystkie oceany.
II wojna światowa miała tragiczne skutki dla obywateli państw biorących udział w działaniach zbrojnych. Straty wśród ludności cywilnej wyniosły łącznie prawie 33 miliony ludzi. Wojna (zarówno bezpośrednie działania wojenne, jak i naloty dywanowe czy zaplanowane akcje pacyfikacyjne ze strony Niemców) doprowadziła do wielkich zniszczeń w miastach – wśród najciężej dotkniętych aglomeracji znajdowały się Warszawa (85% zniszczonej zabudowy lewobrzeżnej części miasta), Leningrad, Stalingrad, Cherbourg, Caen, Hamburg, Drezno, Manila, Tokio czy Berlin. Konflikt przyczynił się do powstania nowej broni masowego rażenia – broni jądrowej. Użyli jej Amerykanie przeciwko ludności Hiroszimy i Nagasaki, wskutek czego bezpośrednio zginęło co najmniej 150 tysięcy osób, kilkadziesiąt tysięcy zostało ciężko rannych (znaczna ich część wkrótce potem zmarła), a dalsze zgony nastąpiły wskutek promieniowania.
Niektóre walczące strony dopuściły się licznych zbrodni wojennych oraz zbrodni przeciwko ludzkości. Szczególnie dobrze udokumentowana jest zbrodnicza działalność Niemców zakładających obozy koncentracyjne, będące narzędziem ludobójstwa podbitych narodów.
Za datę rozpoczęcia wojny przyjmuje się 1 września 1939 roku – atak III Rzeszy Niemieckiej na Polskę. Ustalenie rozpoczęcia II wojny światowej jest sprawą problematyczną. Pomimo powszechnego przeświadczenia o tym, że działania wojenne rozpoczęły się od bombardowania Westerplatte o godzinie 4:45, prawdopodobnie w obrębie kilku minut około tej samej godziny, nastąpiło bombardowanie Wielunia [1] oraz bombardowanie mostów tczewskich [2]. Wiadomo również, że oddziały niemieckie przekraczały polską granicę jeszcze kilka godzin wcześniej.
Warto jednak zaznaczyć, że wojna, w zamyśle Adolfa Hitlera, miała zacząć się o godzinie 4:45 (powiedział: Seit 5:45 wird zurückgeschossen), dlatego horoskop ataku na Westerplatte wydaje się być najbardziej słusznym wyborem w poszukiwaniu horoskopu rozpoczęcia II wojny światowej.
Okoliczności poprzedzające II wojnę światową
- 30 stycznia 1933 - NSDAP [3] obejmuje w Niemczech władzę, przekształcając państwo demokratyczne w ustrój totalitarny; Adolf Hitler [4] mianowany przez prezydenta Hindenburga jako Kanclerz Rzeszy
- 12 marca 1938 - Anschluss Austrii [5]
- 29 do 30 września 1938 - układ w Monachium decyduje o oderwaniu znacznej części Czechosłowacji [6]
- 15 marca 1939 - początek okupacji reszty Czech, Moraw i Śląska Czeskiego
- 26 marca 1939 - oficjalna odmowa Polski wobec żądań propozycji Rzeszy Niemieckiej w sprawie aneksji Gdańska i eksterytorialnego tranzytu przez Pomorze polskie, kończąca okres rokowań trwający od 24 października 1938, znaczące pogorszenie stosunków polsko-niemieckich
- 6 kwietnia 1939 - minister Józef Beck podpisał w Londynie układ o dwustronnych gwarancjach polsko-brytyjskich
- 28 kwietnia 1939 - wypowiedzenie polsko-niemieckiego układu o nieagresji z 1934
- 24 sierpnia 1939, godz. 2:00 - podpisanie w Moskwie paktu Ribbentrop-Mołotow [7]
- 31 sierpnia 1939 o godz. 0.30 - Adolf Hitler podpisał rozkaz ostatecznie wyznaczający termin ataku na Polskę na 1 września godz. 4.45 [8]
Niemiecko-sowiecki pakt o nieagresji (tzw. pakt Ribbentrop-Mołotow) został podpisany w Moskwie o godz. 2:00 [9] w nocy 23/24 VIII w imieniu rządów Rzeszy Niemieckiej i ZSRR przez ministra spraw zagranicznych Rzeszy Joachima von Ribbentropa oraz przewodniczącego Rady Komisarzy Ludowych (premiera) i ludowego komisarza (ministra) spraw zagranicznych ZSRR Wiaczesława Mołotowa. Podpisany został również tajny protokół dodatkowy, który dotyczył rozbioru terytoriów lub rozporządzenia niepodległością suwerennych państw: Polski, Litwy, Łotwy, Estonii, Finlandii i Rumunii.
Prowokacja gliwicka: niemiecki napad na niemiecką radiostację w Gliwicach, dokonany rzekomo przez polskich powstańców w czwartek 31 sierpnia 1939 o godz. 20.00, wykorzystany natychmiast przez niemiecką propagandę jako główny "dowód polskich prowokacji". Nosił kryptonim Unternehmen Tannenberg, tak samo jak późniejsza Operacja Tannenberg [10].
Kampania wrześniowa
Obrona Westerplatte
Symbolem ataku Niemiec stało się uderzenie na polską składnicę wojskową Westerplatte w Wolnym Mieście Gdańsku [11], rozpoczęte o godzinie 4:45 strzałami pancernika "Schleswig-Holstein" [12], który z kurtuazyjną wizytą wpłynął do portu w Gdańsku kilka dni wcześniej. Westerplatte skapitulowało 7 września o godz. 10:15, do tego czasu było przykładem bohaterstwa i zachęcało do dalszej walki cały kraj.
Atak ZSRR na Polskę
Atak ZSRR na Polskę był wynikiem tajnego paktu Ribbentrop-Mołotow, który zobowiązywał Związek Radziecki do wystąpienia przeciwko Polsce, gdyby ta znalazła się w konflikcie zbrojnym z Niemcami. Napaść miała miejsce 17 września 1939 roku w godzinach rannych z pogwałceniem prawa międzynarodowego. Tuż przed nią ambasador Polski w Moskwie, Wacław Grzybowski, został wezwany do Komisariatu Spraw Zagranicznych, gdzie Władimir Potiomkin, zastępca Mołotowa, odczytał mu dokument wyjaśniający napaść ZSRR Polskę. Miało to miejsce 17 września 1939 roku, godz. 3:00 (czasu moskiewskiego). Tym niemniej do faktycznego przekroczenia granic Polski i zarazem pierwszych działań zbrojnych przeciwko Polsce doszło pomiędzy godz. 5:00 a 5:40 (czasu moskiewskiego, GMT + 3) w miejscowości Podwłoczyska. W trakcie kampanii wrześniowej Armia Czerwona zamordowała 2,5 tysiąca żołnierzy polskich oraz setki cywilów. Jedną z największych zbrodni wojennych, jakich dopuściła się NKWD (aparat represji ZSRR), była zbrodnia katyńska, w wyniku której rozstrzelano ponad 21 tysięcy obywateli Polski, z czego prawie połowę stanowili oficerowie wojska i policji.
Kluczowe wydarzenia w kampanii wrześniowej
- 1 września 1939 - początek II wojny światowej: bombardowanie Wielunia, mostów tczewskich, strzały Schleswig Holstein, oraz atak na Pocztę Gdańską [13]
- 7 września 1939, g. 10:15 - kapitulacja załogi na Westerplatte [14]
- 9 do 18/22 września 1939 - bitwa pod Bzurą [15]
- 17 września 1939 - początek agresji ZSRR na Polskę, jako konsekwencja paktu Ribbentrop - Mołotow, nota dyplomatyczna przekazana o g. 3:00 [16]
- 17 września 1939 o g. 21.45 - prezydent Ignacy Mościcki przekracza granicę polsko-rumuńską, gdzie w krótkim czasie zostaje internowany
- 28 września 1939 o g. 13:15 - kapitulacja Warszawy
- 2 październik 1939 - broń złożyła załoga na Helu [17]
- 12 października 1939 - utworzenie Generalnego Gubernatorstwa obejmująca część okupowanego wojskowo przez Niemcy terytorium II Rzeczypospolitej, która nie została wcielona bezpośrednio do Rzeszy.
Kluczowe wydarzenia w trakcie II wojny światowej
- 1 września 1939 - agresja Niemiec na Polskę
- 3 września 1939 - Anglia i Francja wypowiadają wojnę Państwom Osi, z formalnego punktu widzenia wojna nabiera charakteru konfliktu międzynarodowego; początek "dziwnej wojny" [18]
- 17 września 1939 - agresja ZSRR na Polskę [19]
- 10 maja 1940 - początek kampanii francuskiej, zakończona kapitulacją Francji w dniu 22 czerwca [20]
- 8 sierpnia 1940 - atakiem Luftwaffe na lotniska RAF rozpoczęła się powietrzna bitwa o Anglię, trwająca do 31 października. Jednostki Luftwaffe zostały pozbawione setek doświadczonych pilotów, nawigatorów i bombardierów. Dla niemieckiego lotnictwa były to straty nie do odrobienia.
- 11 marca 1941 - podpisanie ustawy Lend-Lease Act, zezwalającej prezydentowi Stanów Zjednoczonych "sprzedawać, przenosić własność, wymieniać, wydzierżawiać, pożyczać i w jakikolwiek inny sposób udostępniać innym rządom dowolne produkty ze sfery obronności". Lend-lease był ważnym czynnikiem w zwycięstwie aliantów w II wojnie światowej, zwłaszcza w pierwszym okresie, gdy Stany Zjednoczone nie były jeszcze bezpośrednio zaangażowane w działania zbrojne [21]
- 22 czerwca 1941 roku, o godzinie 3:15 - rozpoczęła się operacja „Barbarossa”, uderzenie państw Osi na Związek Radziecki od Bałtyku po Karpaty [22]
- 7 grudnia 1941 - atak japońskiego lotnictwa na Pearl Harbor, Stany Zjednoczone przystępują dzień później do wojny [23]
- 4–7 czerwca 1942 - bitwa o Midway, przerwanie dominacji japońskiej przez wojska USA [24]
- 23 października do 4 listopada 1942 - bitwa pod El - Alamein, zakończona zwycięstwem sił brytyjskich nad siłami niemieckimi. Większość historyków brytyjskich sądzi, że bitwa ta, wraz z bitwą stalingradzką, były dwoma zwycięstwami, które w największym stopniu przyczyniły się do klęski hitlerowskich Niemiec [25]
- 23 sierpnia 1942 do 2 lutego 1943 - bitwa stalingradzka [26], zakończona porażką, utrata inicjatywy w działaniach wojennych przez siły niemieckie
- 5 lipca do 23 sierpnia 1943 roku - bitwa na Łuku Kurskim [27]
- 28 listopada 1943 - konferencja w Teheranie [28]
- 6 czerwca 1944 - początek operacji Overlord, lądowanie w Normandii alianckich sił sprzymierzonych, otwierających front zachodni, początek końca III Rzeszy [29]
- 1 sierpnia do 2 października 1944 - trwało największe wystąpienie zbrojne ruchu oporu w Europie – Powstanie warszawskie
- 30 kwietnia 1945 - Adolf Hitler popełnił samobójstwo [30]
- 7 i 8 maja 1945 - kapitulacja Niemiec wobec armii frontu zachodniego (USA, W. Bryt), powtórzona na żądanie Stalina dzień później, już przed zjednoczonymi siłami frontu wschodniego i zachodniego [31]
- Odpowiedni dokument Jodl i von Friedeburg podpisali w Reims 7 maja 1945 r. o godzinie 2.41 nad ranem. Przewidywał on przerwanie walk 8 maja o godzinie 23.01. Na żądanie Stalina 8 maja w Berlinie powtórzono akt kapitulacji. Podpisy złożono o godzinie 22.30. W Moskwie, ze względu na dwugodzinną różnicę czasu, był już 9 maja i dlatego ten właśnie dzień w Związku Sowieckim i krajach mu podporządkowanych obchodzono jako Dzień Zwycięstwa.
- 6 sierpnia o godzinie 8:15 w Hiroszimie, a 9 sierpnia o godzinie 11:02 w Nagasaki - atak atomowy na Hiroshimę i Nagasaki [32]
- 2 września 1945 - bezwarunkowa kapitulacja Japonii [33]
Bibliografia
Eugeniusz Duraczyński, Polska 1939-1945. Dzieje polityczne, Wiedza Powszechna, Bellona, Warszawa 1999.
Paweł Wieczorkiewicz, Historia polityczna Polski 1935-1945, Książka i Wiedza, Warszawa 2005.
Przy opracowaniu hasła wykorzystano obszernie materiały z Wikipedii:
- http://pl.wikipedia.org/wiki/II_wojna_%C5%9Bwiatowa
- http://pl.wikipedia.org/wiki/Kampania_wrze%C5%9Bniowa
- http://pl.wikipedia.org/wiki/III_Rzesza
- http://pl.wikipedia.org/wiki/Kampania_francuska_1940
- http://pl.wikipedia.org/wiki/Bitwa_o_Angli%C4%99
- http://pl.wikipedia.org/wiki/Atak_Niemiec_na_ZSRR
- http://pl.wikipedia.org/wiki/L%C4%85dowanie_w_Normandii
- http://pl.wikipedia.org/wiki/Wojna_na_Pacyfiku